งานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์สามประการ  คือ  (๑)  เพื่อศึกษาประเพณีฮีตสิบสอง (๒)  เพื่อศึกษาปัจจัยที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงทางประเพณีฮีตสิบสอง  และ (๓) เพื่อศึกษาผลการเปลี่ยนแปลงประเพณีฮิตสิบสองในเขตเทศบาลตำบลเมืองเก่า  อำเภอเมือง  จังหวัดขอนแก่น    ผลการวิจัยมีดังนี้

                     ประเพณีฮีตสิบสอง พบว่า  เขตเทศบาลตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ด้านประเพณี ฮีตสิบสอง ยังคงประพฤติปฏิบัติกันครบอยู่ทุกประเพณี  แต่มีการปรับเปลี่ยนไปตามเนื้อหาสาระวิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่เป็นไปตามกาลเวลา และได้รู้ถึงหลักการและข้อประพฤติปฏิบัติตามประเพณี ฮีตสิบสอง ในแต่ละเดือน ประเพณีที่เกี่ยวกับพระสงฆ์โดยตรง ประเพณีลักษณะนี้จะมี ๖ ประเพณี หรือ ๖ เดือน คือ บุญเข้ากรรม บุญข้าวจี่ บุญผะเหวด บุญเข้าพรรษา บุญออกพรรษา และบุญกฐิน ประเพณีที่เกี่ยวกับการทำมาหากิน ประเพณีลักษณะนี้จะเกี่ยวกับการขอพรหรือบวงสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้ดลบันดาลความ อุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติให้ เช่น ฟ้าฝน ข้าวปลาอาหาร เป็นต้น จะมีอยู่ ๒ ประเพณี  คือ บุญคูณลาน  และบุญบั้งไฟ   ประเพณีที่เกี่ยวกับขวัญกำลังใจใน การดำรงชีพ ประเพณีลักษณะนี้เกิดขึ้นภายใต้ความเชื่อที่ว่า สิ่งศักดิ์สิทธิ์จะอำนวยความสุข สวัสดิ์ภาพให้มี ๒ ประเพณีคือ บุญสงกรานต์และบุญซำฮะ ประเพณีที่เกี่ยวกับความกตัญญู ประเพณีลักษณะนี้จะเน้นที่การทำบุญอุทิศเป็นสำคัญมี ๒ ประเพณีคือ บุญข้าวประดับดินและบุญข้าวสาก

      ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของฮีตสิบสอง พบว่า ลักษณะการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม ประกอบด้วย ระบบครอบครัวและเครือญาติ ระบบการศึกษา ระบบสาธารณะสุข   ระบบความเชื่อและประเพณี   และระบบการนันทนาการ บันเทิงปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม มี ๒ ปัจจัยหลัก คือ  ๑ ปัจจัยภายนอก ๒ ปัจจัยภายใน ปัจจัยภายนอกที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงประเพณีฮีตสิบสองในเขตเทศบาลตำบลเมืองเก่า ประกอบด้วย  ปัจจัยด้านสาธารณูปโภค   ปัจจัยด้านการแพร่หลายทางวัฒนธรรมใหม่เข้ามา   ปัจจัยด้านการสื่อสารมวลชน  ที่เผยแพร่ข่าวสารได้อย่างรวดเร็ว เช่น โทรทัศน์  วิทยุ  เป็นต้น ปัจจัยภายในที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงประเพณีฮีตสิบสองในเขตเทศบาลตำบลเมืองเก่า  คือปัจจัยด้านนิเวศวิทยาสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ ได้แก่  ทรัพยากรป่าไม้    ทรัพยากรน้ำ  ทรัพยากรดิน   ปัจจัยด้านความเชื่อต่อประเพณี  ชาวเทศบาลตำบลเมืองเก่าได้สืบทอดกันมากระทั้งปัจจุบัน โดยเชื่อว่าประเพณีที่คนโบราณได้รักษาไว้มีประโยชน์ต่อชุมชน ปัจจัยด้านบุคลิกภาพทัศนคติส่วนบุคคล   ซึ่งเป็นปัจจัยภายในส่วนมากมีทัศนคติว่า  ในปัจจุบันได้มีการยอมรับแล้วว่าทัศนคติเป็นการแสดงออกถึงความชอบ ไม่ชอบ ทางบวกหรือทางลบต่อบุคคล ต่อวัตถุและต่อเรื่องราวต่าง ๆ โดยทัศนคติทำหน้าที่ผลักดันให้เลือกในสิ่งที่ตนต้องการ   ไม่เลือกในสิ่งที่ตนเห็นว่าจะทำให้เกิดความเสื่อมเสียหรือไม่เกิดประโยชน์แก่ตนเอง

             ผลการเปลี่ยนแปลงด้านประเพณีฮีตสิบสองในตำบลเมืองเก่าปัจจุบัน   พบว่า  ด้านสังคมและวัฒนธรรม  สืบเนื่องมาจาก   การเปลี่ยนแปลงจากพัฒนาการทางด้านเทคโนโลยี    จากการที่มนุษย์ได้นำเอาวิธีการใหม่ ๆ เข้าใช้   แทนวิธีการกระทำแบบดั้งเดิม เช่น การทำการเกษตรแผนใหม่  โดยการใช้เครื่องทุ่นแรง  และการใช้ปุ๋ยเคมี  ผลต่อการเปลี่ยนแปลงด้านแนวคิดและการดำเนินชีวิตระดับชุมชน ในเขตเทศบาลตำบลเมืองเก่า  อำเภอเมือง  จังหวัดขอนแก่น ประเพณีฮีตสิบสองได้มีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นบางอย่าง อาทิ  บุญคูณลานหรือบุญเดือนยี่  บุญข้าวจี่หรือบุญเดือนสาม บุญบั้งไฟหรือบุญเดือนหก  ประเพณีฮีตสิบสองอื่น ๆ ไม่มีการเปลี่ยนแปลงแต่อย่างใด  ยังคงยึดถือปฏิบัติเพื่อเป็นแนวทางการดำเนินชีวิตและอนุรักษ์ไว้เพื่อคนรุ่นหลังต่อไป

download