การศึกษาวิเคราะห์อิทธิพลและคุณค่าของบุพเพสันนิวาสที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทและสังคมไทยนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการคือ  (๑) เพื่อศึกษาเรื่องบุพเพสันนิวาสในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท  (๒) เพื่อศึกษาหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับบุพเพสันนิวาสในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท  (๓) เพื่อศึกษาวิเคราะห์อิทธิพลและคุณค่าของบุพเพสันนิวาสที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทและสังคมไทย 

ผลการวิจัย พบว่า  บุพเพสันนิวาส ในคัมภีร์พระพุทธศาสนา หมายถึง การเคยอยู่ร่วมกันในอดีตชาติ ในฐานะเป็นบิดามารดา บุตรธิดา  ครูอาจารย์ศิษย์ สามีภรรยา ญาติมิตร นายบ่าว และสมณะคฤหัสถ์  บุพเพสันนิวาสมี ๖ ประเภท คือ  (๑) บิดามารดากับบุตรธิดา  (๒) ครูอาจารย์กับศิษย์  (๓) สามีกับภรรยา  (๔) ญาติมิตรกับญาติมิตร  (๕) นายกับบ่าว  (๖) สมณะกับคฤหัสถ์ ซึ่งเป็นเป็นบุพเพสันนิวาสระหว่างพระพุทธเจ้ากับบุคคลต่างๆ ในอดีตชาติที่ปรากฏในชาดก

หลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับบุพเพสันนิวาส เช่น ปฏิจจสมุปบาท ซึ่งปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนา เป็นหลักธรรมที่นำบุคคลผู้เกี่ยวข้องกันให้เวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏหลายภพชาติ จนถึงหลักธรรมเช่น พรหมวิหาร ๔ และอิทธิบาท ๔  ที่นำให้เข้าถึงนิพพาน  บุพเพสันนิวาสนั้น สังคมไทยเข้าใจด้านเดียวคือ เข้าใจว่าเป็นการได้อยู่ร่วมกันในอดีตชาติของสามีภรรยาหรือคู่ครอง  จึงเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้มนุษย์เบียดเบียนกัน

บุพเพสันนิวาสมีอิทธิพล ทางด้านเป็นต้นแบบวรรณกรรม ปรากฏในคัมภีร์อรรถกถาของพระพุทธโฆสาจารย์ ซึ่งมีอิทธิพลต่อวรรณกรรมในสังคมไทย  คุณค่าของบุพเพสันนิวาสในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท มี ๕ ประการ คือ  (๑) เครื่องมือพัฒนาตนเอง  (๒) เครื่องมือพัฒนามนุษย์  (๓) เครื่องมือกำหนดความสัมพันธ์ของมนุษย์  (๔) เป็นกฎแห่งกรรม (๕) เป็นหลักการสร้างบุพเพสันนิวาสใหม่เพื่อปรับปรุงบุพเพสันนิวาสเก่า  คุณค่าของบุพเพสันนิวาสที่ปรากฏในสังคมไทยนั้น ส่วนมากจะมีคุณค่าในฐานะที่เป็นเพียงเครื่องมือในการกำหนดความสัมพันธ์ของมนุษย์ และกฎแห่งกรรมเท่านั้น

download