วิทยานิพนธ์เรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ (๑) ศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท (๒) ศึกษาอารมณ์ของการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา (๓) ศึกษาแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาโดยอาศัยการกำหนดรู้จิตเป็นอารมณ์ เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทและเอกสารที่เกี่ยวข้อง รวบรวม เรียบเรียง และบรรยายเชิงพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา คือ การฝึกอบรมปัญญาเพื่อความเห็นแจ้งในสภาวธรรมทั้งหลายโดยความเป็นไตรลักษณ์ โดยเริ่มต้นจากปริยัติ คือ การศึกษาวิปัสสนาภูมิ ๖ อันเป็นอารมณ์ของการปฏิบัติวิปัสสนา แล้วจึงเข้าสู่กระบวนการปฏิบัติ ในเบื้องต้นโดยการชำระศีล (สีลวิสุทธิ) และจิต (จิตวิสุทธิ) ของตนให้บริสุทธิ์ แล้วปฏิบัติตามหลักโพธิปักขิยธรรม ๓๗ ประการ ได้แก่ การปฏิบัติตามหลักมหาสติปัฏฐาน ๔ เป็นต้น เพื่อทำวิสุทธิ ๕ ข้อที่เหลือให้สมบูรณ์พร้อม

อารมณ์ของการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา คือ วิปัสสนาภูมิ ๖ โดยย่อ ได้แก่ รูปธรรมและนามธรรม จัดเป็นอารมณ์ปรมัตถ์ เป็นอารมณ์ที่ใช้ในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา ส่วนอารมณ์บัญญัติ ไม่สามารถใช้ในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา เพื่อให้เกิดความเห็นแจ้งในสภาวธรรมทั้งหลายโดยความเป็นไตรลักษณ์ได้ เพราะอารมณ์บัญญัติไม่มีสภาวะเป็นสามัญลักษณะ แต่ยังมีความจำเป็นสำหรับ
ผู้เริ่มต้นในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา โดยอาศัยการกำหนดรู้อารมณ์ที่เป็นบัญญัติก่อน เพื่อเข้าถึงอารมณ์ที่เป็นปรมัตถ์ในภายหลัง

Download