ดุษฎีนิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ คือ (๑) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของจิตและผลิตผลของจิต (๒) เพื่อศึกษากระบวนการความคิดของพระโพธิสัตว์ (๓) เพื่อสร้างแบบจำลองวิถีคิดของพระโพธิสัตว์ งานวิจัยนี้ดำเนินการวิจัยเชิงเอกสาร ค้นคว้าข้อมูลในพระไตรปิฏก คัมภีร์อรรถกถา งานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งทางพระพุทธศาสนาและวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวกับจิตกับความคิด โดยนำข้อมูลชาดกและความรู้ที่เกี่ยวข้องกับความคิด มาวิเคราะห์ปัจจัยต่างๆเชิงเนื้อหา แล้วนำมาบูรณาการสังเคราะห์เป็นองค์ความรู้ใหม่

ผลการวิจัยพบว่า ความคิดในแง่วิทยาศาสตร์เป็นการทำกิจกรรมระยะสั้น ของฝ่ายรูปธรรมโดยกลไกสมองและระบบประสาท ส่วนความคิดในทางพระพุทธศาสนามีแสดงไว้ทั้งช่วงเวลาระยะสั้น คือการดำเนินไปของวิถีจิตทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ที่เกิดดับสลับต่อเนื่องกันไป โดยความคิดสามารถแสดงออกในเชิงพฤติกรรม ผ่านกลไกของจิตตชรูป คือการเคลื่อนไหวทางร่างกาย หรือการเคลื่อนไหวทางวาจา และ ช่วงเวลาระยะยาว โดยความคิดเป็นเหตุปัจจัยส่งต่อให้เกิดรอยกรรม สร้างภพชาติใหม่ในสังสารวัฏ ผ่านกลไกสังขารตามหลักปฏิจจสมุปบาท วิถีคิดจึงทำหน้าที่ในการเปลี่ยนแปลงเส้นทางความเป็นไปของจิตในระยะยาวได้อย่างมีนัยยะสำคัญ

Download