บทคัดย่อ

             สารนิพนธ์ฉบับ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษารูปแบบคำอนุโมทนาในพระพุทธศาสนา, เนื้อหาคำอนุโมทนาในพระพุทธศาสนา และพัฒนาการทางด้านรูปแบบและเนื้อหาคำอนุโมทนาในพระพุทธศาสนา  อาศัยข้อมูลในคัมภีร์พระพระพุทธศาสนาคือไตรปิฎกและอรรถกถา  และข้อมูลในประเทศไทยคือจารึก ตำนาน พงศาวดารและหนังสือสวดมนต์ฉบับต่างๆ แล้วแสดงให้ความสัมพันธ์ต่อเนื่องของชุดข้อมูลข้างต้น

             จากการศึกษารูปแบบอนุโมทนา พบว่า มี ๒ ลักษณะ คือ รูปแบบที่เป็นร้อยแก้ว กับรูปแบบที่เป็นร้อยกรอง  ส่วนที่เป็นร้อยแก้วมีรูปแบบ  และเนื้อหาเป็นเรื่องสั้น ๆ ส่วนใหญ่พบในคัมภีร์อรรถกถา ขณะที่เป็นร้อยกรอง ส่วนใหญ่เป็นอนุฏฐุภาฉันท์ ประเภทปัฐยาวัต และอุปชาติคาถา เป็นส่วนใหญ่ โดยในส่วนของอุปชาติคาถานั้น มักผสมระหว่างอินทร วชิรคาถา, อุเปนทรวชิรคาถา, อินทรวังสคาถา, และวังสัฏฐคาถา 

             ส่วนรูปแบบอนุโมทนาที่พบในประเทศไทย มี ๓ ลักษณะ คือ รูปแบบที่เป็นร้อยแก้ว, รูปแบบที่เป็นร้อยกรอง, และ รูปแบบที่ผสมกันระหว่างร้อยแก้วและร้อยกรอง ส่วนที่เป็นร้อยแก้ว มีรูปแบบเหมือนที่พบในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ส่วนที่เป็นร้อยกรอง รูปแบบฉันทลักษณ์ส่วนใหญ่ก็ยังเป็นปัฐยาวัตคาถา และอุปชาติคาถา แต่อนุโมทนากถาบางส่วน มีการคัดมาจากบทอนุโมทนาเดิมที่ปรากฏในคัมภีร์ บางส่วนก็คัดมาจากคาถาต่าง ๆ ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการการทำบุญมาปรับใช้เป็นบทอนุโมทนา โดยมีการตัดทอน เพิ่มเติมตามความเหมาะสม ขณะที่อีกส่วนหนึ่ง เป็นของที่แต่งขึ้นใหม่ทั้งหมด

             จากการศึกษาเนื้อหาอนุโมทนา พบว่า ส่วนที่คัดมาจากคัมภีร์ โดยเฉพาะจากคัมภีร์พระไตรปิฎก เนื้อจะเน้นที่แสดงหลักธรรม หรือแสดงแนวในการดำเนินชีวิตเป็นหลัก ส่วนคัมภีร์อรรถกถาแม้เนื้อบางส่วนจะยังคงหลักการเดิมไว้ แต่ก็เริ่มมีเนื้อหาเชิงอวยพร

             ส่วนคำอนุโมทนาในสังคไทย เนื้อหาส่วนที่คัดมาจากคัมภีร์พระพุทธศาสนายังคงเดิม แต่ส่วนที่แต่งขึ้นมาใหม่ ไม่พบเนื้อหาที่แสดงหลักธรรม แต่มุ้งเน้นการอวยพรให้ทายกได้รับอิฏฐิผลที่พึงปรารถนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ทั้งยังมีการอ้างพุทธานุภาพ ธรรมานุภาพ สังฆานุภาพ ตลอดสิ่งเคารพอื่น ๆ เพื่อเป็นเครื่องอวยอิฏฐิผลที่พึงปรารถนานั้นด้วย

             จากการศึกษาพัฒนาการด้านรูปแบบและเนื้อหาคำอนุโมทนา พบว่า มีพัฒนาการมาโดยลำดับ กล่าวคือ  

             ในส่วนรูปแบบแม้จะยังคงรูปร้อยแก้ว ร้อยกรองเหมือนรูปแบบเดิมที่พบในคัมภีร์พระพุทธศาสนา แต่ก็มีการเปลี่ยนโครงสร้างฉันทลักษณ์ภายในหลายคำอนุโมทนา มีการตัดทอน เพิ่มเติมคำอนุโมทนาเดิมบ้าง ที่แต่งขึ้นใหม่มีรูปแบบฉันทลักษณ์ที่เป็นเอกลักษณ์ขึ้น โดยเฉพาะส่วนที่เป็นอุปชาติคาถา จะไม่พบในอนุโมทนาที่แต่งขึ้นใหม่

             ในส่วนของเนื้อหาอนุโมทนา พบมีพัฒนาการค่อนข้างเด่นชัด กล่าวคือ เดิมคำอนุโมทนา โดยเฉพาะคำอนุโมทนาของพระพุทธเจ้า ล้วนมุ่งแสดงธรรมสำหรับการดำเนินชีวิตเป็นหลัก ขณะที่เนื้อหาคำอนุโมทนาในระดับอรรถกถา เริ่มมีเนื้อหาเชิงอวยพรเพิ่มเข้ามา  และมาเด่นชัดจากคำอนุโมทนาในสังคมไทย โดยเฉพาะที่แต่งขึ้นใหม่ เนื้อหาจะเป็นเรื่องของการอวยพรล้วน ๆ

ดาวน์โหลด