บทคัดย่อ

              วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดการบริหารราชการแผ่นดินของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ ๑  เพื่อนำมาประยุกต์ใช้ในการบริหารราชการแผ่นดินในสมัยปัจจุบัน   ทั้งนี้ โดยได้ทำการศึกษาวิเคราะห์จากไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา ตลอดจนหนังสือและเอกสารทางวิชาการอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง

ผลการศึกษาพบว่า

             การบริหารราชการแผ่นดินของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชนั้นทรงยึดถือแบบอย่างธรรมเนียมตามพระมหากษัตราธิราชเจ้าในอดีต ซึ่งสามารถสืบค้นไปได้จนถึงสมัยสุโขทัย โดยเฉพาะพระมหาธรรมราชาลิไท ผู้ทรงพระราชนิพนธ์เรื่องไตรภูมิพระร่วงเป็นปฐม  จากพระราชดำริตามแนวคิดในไตรภูมิพระร่วงนี้จึงทรงพระกรุณาโปรดให้เรียบเรียงไตรภูมิโลกวินิจฉัยกถา ขึ้นในรัชสมัยของพระองค์  

             โดยเนื้อหาสาระของเรื่อง คล้ายคลึงกับไตรภูมิพระร่วงของพระมหาธรรมราชาลิไท   กล่าวคือบรรยายถึงไตรภูมิ ได้แก่ สามโลก ได้แก่มนุษย์ สวรรค์ และนรก จะเห็นได้ว่าในส่วนของกุศโลบายในการปกครองไพร่ฟ้าประชาชน จะเน้นแนวปฏิบัติ  ๒ ประการ คือ

ข

             ๑.  แนวปฏิบัติทางโลกียวิสัย เน้นสอนให้มนุษย์ปฏิบัติชอบประกอบความดีโดยมีจุดหมาย คือ

                  ๑.๑  การทำความดีแล้วมีผลดีตอบสนองในชาตินี้

                  ๑.๒  การทำความดีแล้วไปเกิดใหม่ในภพที่ดี  เช่น ไปเกิดในสวรรค์ที่สมบูรณ์ด้วยทิพยสมบัติ หรือเกิดเป็นมนุษย์ในแดนอุดมคติที่รื่นรมย์ กล่าวคือ อุตตรกุรุทวีป โดยเฉพาะขอให้เกิดทันยุคของพระศรีอาริยเมตไตรย  เป็นต้น

             ๒. แนวปฏิบัติทางโลกุตตรวิสัย โดยมีจุดมุ่งหมายคือความหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง ได้แก่ การบรรลุพระนิพพาน

             ในส่วนรัฐประศาสโนบายนั้น ไตรภูมิโลกวินิจฉัยชี้ให้เห็นหลักธรรมที่พระมหากษัตริย์ หรือผู้ปกครองบริหารพึงยึดถือปฏิบัติ ได้แก่จักรวรรดิวัตร อันอาจสรุปลงในทศพิธราชธรรม ดังนี้ ไตรภูมิโลกวินิจฉัยจึงเป็นแบบอย่างแห่งการประพฤติปฏิบัติทั้งของผู้ปกครอง และประชาชน อันเป็นแนวทางให้สืบทอดถือปฏิบัติสืบมาถึงรัชกาลปัจจุบัน

             ในงานวิจัยชิ้นนี้ ได้ชี้ให้เห็นถึงหลักจริยธรรมอันได้จากการศึกษาคัมภีร์ไตรภูมิโลกวินิจฉัยใน ๓ ด้านคือ ด้านการเมืองการปกครอง ๑ ด้านเศรษฐกิจ ๑  และด้านสังคม ๑  ในด้านการเมืองการปกครองนั้น หมวดธรรมสำคัญได้แก่ จักรวรรดิวัตร ทศพิธราชธรรม ราชสังคหวัตถุ และหลักการของพระราชาผู้ปกครองโดยธรรมและไม่เป็นธรรมเป็นอย่างไร ในส่วนของเศรษฐกิจ เน้นหมวดธรรมจากโภคสูตร  โภคอาทิยสูตร คือการแสวงหาทรัพย์โดยชอบธรรมแล้วพึงจับจ่ายใช้สอยอย่างไร จนกระทั่งถึงการบำรุงราษฎรด้วยเกษตรกรรม ธุรกรรม และการค้าขาย อุตสาหกรรมและพาณิชยกรรม โดยเฉพาะระบบเศรษฐกิจพอเพียง ตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบัน ในส่วนสังคม มีการชำระกฎหมาย    ตราสามดวง การสังคายนาพระไตรปิฎกและคัมภีร์พระพุทธศาสนาอื่นๆ การฟื้นฟูประเทศชาติและพระศาสนาด้านต่าง ๆ

             เหนือสิ่งอื่นใด วัตถุประสงค์ของการเรียบเรียงหนังสือไตรภูมิโลกวินิจฉัยนี้    ก็เช่นเดียว กันกับไตรภูมิพระร่วง คือต้องการให้บุคคลเชื่อในกรรมและวิบากคือผลแห่งกรรมว่า ผลแห่งกรรมส่งผลเป็นวิบากให้บุคคลได้รับทุกข์หรือเสวยสุขในภพภูมินั้น ๆ จนกว่าจะบรรลุถึงวิสุทธิภูมิ คือแดนอันบริสุทธิ์ หลุดพ้นจากกิเลสทั้งปวงเข้าถึงแดนแห่งอมตมหานิพพานเป็นที่สุด.

ดาวน์โหลด